Parasal sıkılaştırma sürecinde enflasyonu düşürme yönünde önemli aşama kat edilirken, Merkez Bankası’nın iç ve dış şoklar yüzünden ara verdiği faiz indirimi sürecini yeniden başlatmasına karşın temmuz ayına ait ticaret satış ve ciro verileri anılan ayda talepte kısmen yavaşlama fiyatlarda ise bir miktar artış eğilimini ortaya koydu.
Merkez Bankası’nın yeni faiz kararını açıkladığı dün, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2021=100 Bazlı Ticaret Satış Hacim Endeksi ve Ciro Endekslerinin Temmuz 2025 sonuçları açıklandı. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış verilere göre temmuzda önceki aya göre toplamda ticaret satış hacmi yüzde 6,5, sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörleri toplamında ciro ise yüzde 2,1 düşüş kaydetti. Bu da satışlarda düşüşe rağmen fiyat artış eğiliminin devam ettiğini gösterdi. Aylık bazda sanayi sektörü cirosu yüzde 0,6, ticaret sektörü cirosu yüzde 4,3 azalırken, inşaatta yüzde 5,8, hizmetlerde de yüzde 0,4 oranında ciro artışı kaydedildi.
Temmuzdaki düşüşe bağlı olarak, haziran sonu itibarıyla toplam ticaret satış hacminde yüzde 22,9 olan “yıllık” artış temmuz sonunda yüzde 11,6’ya gerilerken, yıllık ciro artışı ise yüzde 38,8 oldu. Yıllık bazda sanayide yüzde 31,2, inşaatta yüzde 50,8, ticaret sektöründe yüzde 40,6, hizmetlerde yüzde 40,6 ciro artışı yaşandı.
Satışlarda taşıt hariç düşüş yüzde 10
İç talepte fren eğilimi kendisini asıl, motorlu taşıtlar dışındaki ürünlerde gösterdi. Toplam ticaret satış endeksinin bileşenlerini oluşturan alt endekslere göre önceki aya göre motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin toptan ve perakende ticareti ile onarımında satışlar yüzde 0,5, bunun dışında kalan toptan ticarette ise satış hacmi 10 düşüş kaydetti. Dezenflasyon sürecinin safahatına ilişkin daha somut bir gösterge sayılabilecek nitelikteki perakende ticaretin satış hacmi ise aylık bazda yüzde 0,2 azaldı.
Yıllık bazda ise motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin toptan ve perakende ticareti ile onarımındaki satış hacmi yüzde 9,5, toptan ticaret satış hacmi yüzde 11,4, perakende ticaret satış hacmi ise yüzde 13,0 arttı.
Toplam ciro bileşenlerini oluşturan alt gruplardan aylık sanayi sektörü ciro endeksi yüzde 0,6 ve ticaret ciro endeksi yüzde 4,3 azalırken, inşaat ciro endeksi yüzde 5,8, hizmet ciro endeksi yüzde 0,4 arttı. Yıllık bazda ise ciro, sanayide yüzde 31,2, inşaatta yüzde 50,8, ticarette yüzde 40,6, hizmetlerde yüzde 40,6 artış kaydetti.
Satışlar gıda dışında geriledi
Temmuz ayında perakende ticaret satış hacminde yaşanan düşüş esas olarak gıda dışı ürünlerden kaynaklandı. Gıda, içecek ve tütünde önceki aya göre yüzde 1,8 oranında bir artış yaşanırken, akaryakıt hariç gıda dışı ürünlerde yüzde 1,1 düşüş gerçekleşti.
Aylık bazda tekstil, giyim ve ayakkabıda yüzde 0,5, posta yoluyla ve internet üzeri satışlar ile otomotiv yakıtında da yüzde 0,2 oranında bir artışın gerçekleştiği temmuzda, en sert düşüş ise yüzde 2,2 ile bilgisayar, bilgisayar donanım ve yazılımı, kitap, iletişim aygıtları grubunda yaşandı. Ayrıca ses ve görüntü cihazları, hırdavat, boya ve cam, elektrikli ev aletleri, mobilya vb. ürünlerin yer aldığı grupta yüzde 1,1, eczacılık, tıbbi ve ortopedik ürünler, kozmetik ve kişisel bakım malzemeleri grubunda da yüzde 0,6 düşüş gerçekleşti.
Perakende ticarette en yüksek aylık ciro artışı ise satışların da en çok arttığı gıdada yüzde 3,8’le gerçekleşti. Akaryakıt hariç gıda dışı sektörlerin toplam cirosunda ise yüzde 1,8 düşüş yaşandı. Tekstil, giyim ve ayakkabıda yüzde 2,2, akaryakıtta yüzde 1,9, eczacılık ve tıbbi ürünlerde yüzde 1,3, posta ve internet üzeri satış yapanlarda yüzde 0,8 ciro artışı olduğu temmuzda bilgisayar, donanım, yazılım, kitap vb. ürünler grubunda yüzde 7,3’lük sert düşüş dikkati çekti.
Sanayi ciro kaybını yurt dışı ile dengeledi
Sanayinin cirosunda aylık bazda yaşanan düşüş yurt içinden kaynaklandı. Sektörün yurt içi cirosu önceki aya göre yüzde 2,3’le on iki ay sonra ilk kez düşüş kaydetti. Yurt içi sanayi ciro endeksinde haziran sonunda yüzde 35,9 olan yıllık artış da yüzde 29,2’ye geriledi. Yurt dışı sanayi ciro endeksi ise temmuzda aylık bazda yüzde 4 artış kaydetti. Söz konusu endekste haziran sonunda yüzde 31,2 olan yıllık artış da yüzde 36,7’ye yükseldi. İmalat sanayii bazında bakıldığında yurt içi cironun aylık bazda yüzde 1,8 gerilediği, yurt dışı cironun ise yüzde 3,8 arttığı belirlendi.
Satış ve ciro verileri ne anlatıyor?
TÜİK verileri, kısa vadede özellikle toptan ticaret ve sanayi tarafında yavaşlama sinyalleri verirken, yıllık bazda var olan büyüme trendinin hala devam ettiğini ancak kısa vadedeki eğilime bağlı olarak hız kestiğini ortaya koyuyor. Tüketici talebinin temmuzda kısmen fren yapsa da bir yıl önceye göre hala canlı olması, perakende satışlarda yıllık bazda artışların hız kesse de devam edeceğini gösterirken, aylık bazda gerileyen toptan ticaret ve sanayi ciro endeksleri, ikinci yarıda yavaşlama büyümede riskine işaret ediyor. Ekonomistler, yüksek faiz ortamı, satın alma gücü kaybı ve enflasyonist baskıların önümüzdeki aylarda perakende harcamaları da baskılayabileceğini belirtiyor.
